Quyền tài sản đối với tác phẩm

Quyền tài sản đối với tác phẩm là một trong những khái niệm quan trọng trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, liên quan đến quyền của người sáng tạo và chủ sở hữu quyền tác giả đối với các tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học. Vậy quyền tài sản đối với tác phẩm là gì? Có bao nhiêu loại quyền tài sản đối với tác phẩm theo quy định pháp luật hiện hành?

Quyền tài sản đối với tác phẩm là gì?

Quyền tài sản đối với tác phẩm là một khái niệm liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ, một lĩnh vực pháp lý quan trọng trong thời đại kỹ thuật số. Quyền tài sản đối với tác phẩm có thể được hiểu là quyền của người sáng tạo hoặc người được chuyển nhượng quyền sáng tạo đối với các tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học, bao gồm cả các tác phẩm âm nhạc, điện ảnh, chương trình máy tính, … Quyền tài sản sẽ cho phép chủ sở hữu kiểm soát việc sử dụng, phổ biến, sao chép, biểu diễn công khai, chuyển nhượng hoặc cấp phép sử dụng các tác phẩm của mình.

Ý nghĩa của Quyền tài sản đối với tác phẩm

Quyền tài sản đối với tác phẩm có giá trị và ý nghĩa vô cùng to lớn đối với chính những người sáng tạo và cả xã hội.

1. Đối với người sáng tạo, quyền tài sản là một cách để công nhận và bảo vệ sự đóng góp của họ cho nền văn hóa và khoa học. Quyền tài sản cũng là một cơ hội để người sáng tạo kiếm được thu nhập từ các hoạt động liên quan đến tác phẩm của mình.

2. Đối với xã hội, quyền tài sản là một cách để khuyến khích sự sáng tạo và phát triển của các lĩnh vực nghệ thuật, khoa học và công nghệ. Quyền tài sản cũng là một cách để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa và dân gian.

Các loại quyền tài sản đối với tác phẩm

Theo quy định tại khoản 1 Điều 20 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2022), quyền tài sản đối với tác phẩm bao gồm các quyền sau:

Quyền làm tác phẩm phái sinh

“a) Làm tác phẩm phái sinh;”

Đây là quyền do tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền thực hiện hoặc cho phép tổ chức, cá nhân khác thực hiện việc tạo ra các tác phẩm mới dựa trên tác phẩm gốc, như dịch, phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn, …

>>> Tác phẩm phái sinh là gì?

Quyền biểu diễn tác phẩm trước công chúng

“b) Biểu diễn tác phẩm trước công chúng trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua các bản ghi âm, ghi hình hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào tại địa điểm mà công chúng có thể tiếp cận được nhưng công chúng không thể tự do lựa chọn thời gian và từng phần tác phẩm;”

Đây là quyền được trình diễn tác phẩm một cách trực tiếp hoặc thông qua các bản ghi âm, ghi hình hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào mà công chúng có thể tiếp cận được.

Quyền sao chép tác phẩm

“c) Sao chép trực tiếp hoặc gián tiếp toàn bộ hoặc một phần tác phẩm bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào, trừ trường hợp quy định tại điểm a khoản 3 Điều này;”

Đó là quyền được tạo ra bản sao tác phẩm bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào, bao gồm cả việc tạo ra bản sao dưới hình thức điện tử.

Quyền phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm

“d) Phân phối, nhập khẩu để phân phối đến công chúng thông qua bán hoặc hình thức chuyển giao quyền sở hữu khác đối với bản gốc, bản sao tác phẩm dưới dạng hữu hình, trừ trường hợp quy định tại điểm b khoản 3 Điều này;”

Theo một cách diễn đạt khác, quyền này được hiểu là quyền bán, cho thuê hoặc các hình thức chuyển nhượng khác bản gốc hoặc bản sao tác phẩm.

Quyền truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác

“đ) Phát sóng, truyền đạt đến công chúng tác phẩm bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác, bao gồm cả việc cung cấp tác phẩm đến công chúng theo cách mà công chúng có thể tiếp cận được tại địa điểm và thời gian do họ lựa chọn;”

Quyền này cho phép các chủ thể có quyền được phép đưa tác phẩm hoặc bản sao tác phẩm đến công chúng mà công chúng có thể tiếp cận được tại địa điểm và thời gian do chính họ lựa chọn.

Quyền cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính

“e) Cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính, trừ trường hợp chương trình máy tính đó không phải là đối tượng chính của việc cho thuê.”

Đây là quyền do tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền cho phép các chủ thể khác thuê bản gốc hoặc bản sao để khai thác, sử dụng có thời hạn các loại tác phẩm này.

Bên cạnh đó, chủ sở hữu các quyền tài sản kể trên hoàn toàn có thể thoả thuận để giao dịch quyền sử dụng tác phẩm theo hợp đồng dưới hình thức chuyển nhượng toàn bộ hoặc cấp phép một phần cho người thứ ba. Và dù là dưới bất kỳ hình thức nào, chủ sở hữu quyền tài sản cũng sẽ được hưởng các lợi ích từ việc giao dịch, như nhuận bút, thù lao hay các khoản tiền khác từ người nhận quyền sử dụng tác phẩm.

Thời gian bảo hộ quyền tài sản đối với các loại tác phẩm

Thời gian bảo hộ quyền tài sản đối với các loại tác phẩm khác nhau có thể khác nhau. Theo quy định tại khoản 2 Điều 27 Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành, thời gian bảo hộ quyền tài sản đối với các loại tác phẩm sau đây là:

1. Đối với các loại tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học: Thời gian bảo hộ là toàn bộ cuộc đời của tác giả và 50 năm sau khi tác giả qua đời. Trường hợp có nhiều người cùng sáng tạo ra một loại tác phẩm này thì tính từ ngày người cuối cùng qua đời.

2. Đối với các loại tác phẩm ảnh, nhiếp ảnh, tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính: Thời gian bảo hộ là 50 năm kể từ ngày tác phẩm được công bố lần đầu tiên hoặc được tạo ra nếu không công bố.

3. Đối với các loại tác phẩm dân gian: Thời gian bảo hộ là vô thời hạn.

Kết luận

Có thể nhận thấy, quyền tài sản đối với tác phẩm là một quyền vô cùng quan trọng đối với chủ sở hữu quyền tác giả. Tuy nhiên, quyền tài sản đối với tác phẩm cũng có những giới hạn và trách nhiệm. Quyền tài sản không phải là quyền vô điều kiện và không thể xâm phạm đến quyền lợi hợp pháp của người khác. Quyền tài sản cũng có thời gian bảo hộ nhất định và có thể bị mất đi nếu không được thực hiện hoặc bảo vệ kịp thời. Quyền tài sản cũng phải tuân theo các quy định của pháp luật và không được lạm dụng để gây ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội.